Teatr Nowy, Dąbrowskiego 5

18 kwietnia 1928 roku Witkacy pisał do Edmunda Wiercińskiego1, z Teatru Nowego w Poznaniu:

Szanowny Panie:
(W tej chwili przypomniałem sobie, że piliśmy na „Ty” – z kim jeszcze, nie pamiętam. Proszę przypomnieć). A więc: Kochany Muńdziu: Przykro mi, że ostatnie chwile przeżyłem w Nirwanie. Przesoliłem dawki. I w ogóle ostatni raz. Dziękuję bardzo za odprowadzenie mnie do domu. Miałem wizje potem – 3 dywizje (Wizja dywizji!) samych Knobelsdorffów2, potem była ich nieskończoność. Wyparły ich jakieś garnkowate twory.
Napisz mi, czy się „zespół” na mnie nie obraził za krytykę. Ale lepsza otwartość. Tym bardziej, że różne rzeczy umiem ocenić. Tylko było przesolone według mnie. Proszę Cię więc bardzo, abyś całemu „Zespołowi” i sobie wyraził moje serdeczne podziękowanie za Waszą pracę. Może się gdzie jeszcze spotkamy.
Tymczasem ściskam Cię serdecznie i przesyłam wyrazy szacunku i sympatii Twojej Żonie3.
Wasz Witkacy

Koperta. Adres: Pan / Edmund Wierciński / Teatr Nowy im. Modrzejewskiej / Dąbrowskiego 5 / Poznań. Stempel nieczytelny. Dopiski ołówkiem obcą ręką: 12 VIII 1928 oraz: Witkacy 1928, na odwrocie: List Witkacego do Poznania4.

Witkacy nawiązuje w liście do prapremiery Metafizyki dwugłowego cielęcia, która odbyła się w Teatrze Nowym w Poznaniu 14 kwietnia 1928 – w reżyserii Wiercińskiego. Witkacy był na przedstawieniu. Do popojki po spektaklu nawiązał autor sztuki w Przedmowie do Narkotyków: „Do pewnego stopnia można by mnie uważać w pewnych okresach za nałogowego pijaka, o ile za takiego (różne są standardy – wzorce) uzna się kogoś, kto urzyna się przeciętnie raz na tydzień, potem nie pije miesiąc albo i więcej i który miał jedną jedyną w życiu pięciodniówkę (à propos pewnej premiery scenicznej – okoliczność wysoce łagodząca) i do dziesięciu trzydniówek, i który nigdy nie chlał wódy rano przy goleniu się”5.
„Okoliczność łagodzącą” też Witkacy sam wyjaśniał, w artykule Teatr przyszłości („Wiek XX” 1928, nr 8, przedruk w: S.I. Witkiewicz, Dzieła zebrane. [Tom 9:] „Teatr” i inne pisma o teatrze. Opracował J. Degler, Warszawa 1995, s. 342): „Niedawno znowu dosłownie nie poznałem własnej sztuki w Poznaniu – zrodziła się z niej konstrukcyjna marmelada realistycznych nonsensów w interpretacji jednego reżysera. Są granice tożsamości pewnego utworu samego ze sobą, których reżyser przekroczyć nie może”.
Obecnie teatrowi patronuje Tadeusz Łomnicki. Wspaniała secesyjna fasada teatru musiała zostać odbudowana/odrestauryzowana niedawno – o czym świadczy dodatkowa data – 2001.

Wyspiańskiego 11

Witkacy pisał do żony 10 X 1931: „Wyobraź sobie – patrzę (chcę po prostu pisać dalej), a tu z drugiej strony list do Zawadzkiego. Samo przeznaczenie chciało – błagam Cię, przepisz ten list na maszynie i wyślij: Stanisław Z[awadzki], Wyspiańskiego 11”6.

Stanisław Zawadzki7 z wykształcenia był ekonomistą8. Aktywnie uczestniczył w życiu kulturalnym Poznania. Jego syn, Sławomir9, zapamiętał, że dom rodzinny pełen był obrazów, rzeźb, antyków i książek, chętnie gościli tu przedstawiciele elity artystycznej miasta. Być może osobą, która mogła przedstawić Zawadzkiego Witkacemu, był Tadeusz Langier, pracujący od 1925 roku jako kierownik Galicyjskiego Towarzystwa Naftowego „Galicja”10.
Według relacji Sławomira Zawadzkiego mieszkanie w kamienicy przy Wyspiańskiego 11 zajmowali Zawadzcy do 1935 roku – wtedy przeprowadzili się na Szamarzewskiego 24.

Zob. więcej o Wiercińskim i Zawadzkim w tomie S.I. Witkiewicz, Listy II – tam znajdują się opublikowane i opracowane listy Witkiewicza do Wiercińskiego i Zawadzkiego.

Oprac. T. Pawlak
Warszawa 2015
Zdjęcia autora