Witkacy w Lejbgwardii Pawłowskim Pułku piechoty

Osobista armia cara była w ramach rosyjskich sił zbrojnych odrębną formacją – Lejbgwardią, jak np. Wojska Lotnicze. Nazwy własne pułków w terminologii rosyjskiej rozpoczynały się od określenia formacji czyli np. Lejbgwardii Pawłowski Pułk piechoty czy Lejbgwardii Atamański Pułk kawalerii. Często stosowano skrót LG (lub L-G) Pawłowski Pułk.

Historycy wojskowości powszechnie stosują nazewnictwo użytkowe: Pawłowski Pułk, Pawłowski Pułk piechoty, Pawłowski Pułk lejbgwardii oraz szerzej: pułki lejbgwardii lub pułki lejbgwardyjskie (analogicznie - pułki lotnictwa lub lotnicze).
Pawłowski Pułk piechoty był pułkiem liniowym czyli przeznaczonym do walki na froncie. Podczas wojny dla każdego z pułków organizowany był na zapleczu batalion rezerw, w którym szkolono rekrutów oraz wysyłano tam żołnierzy pułku liniowego na okresowy odpoczynek lub rekonwalescencję. Dla liniowego Pawłowskiego Pułku zorganizowano w Petersburgu taki odrębny batalion. Nosił nazwę Zapasowy Batalion Pawłowskiego Pułku lejbgwardii.

W pułkach lejbgwardii służyli lejbgwardziści lub oficerowie lejbgwardii (jak lotnicy lub oficerowie lotnictwa). Ale nie każdy oficer służący w lejbgwardyjskim pułku należał do korpusu oficerów lejbgwardii tak, jak nie każdy oficer lotnictwa należał do kadrowego korpusu oficerów lotnictwa. Witkacy służąc w lejbgwardyjskim pułku pozostawał przez wiele miesięcy oficerem kadrowo przypisanym do korpusu oficerów piechoty. Dopiero tuż przed bitwą nad Stochodem na wniosek gen. Zankiewicza przyjęty został do korpusu oficerów lejbgwardii czyli zaliczony został w poczet lejbgwardii Pawłowskiego Pułku.

W carskiej Rosji na określenie Lejbgwardii stosowano także skróconą formę Gwardia, gwardyjskie pułki, pułki gwardii. Historycy i dziś często używają tej skróconej formy. Ale Lejbgwardia i Gwardia po 1917 r. to już nie to samo.
Na początku marca 1917 r., podczas rewolucyjnego wiecu w okrągłej pułkowej stajni Pawłowskich koszar, gdzie kwaterowała czwarta rota Zapasowego Batalionu Pawłowskiego, jeden z żołnierzy walczących nad Stochodem pod dowództwem por. Witkiewicza odczytał swój wiersz, który bardzo szybko stał się popularny w zbuntowanych petersburskich batalionach:

Po abdykacji cara odrzucono monarszy przedrostek „Lejb” i pozostała już tylko Gwardia.
W kwietniu  1917 r. bolszewicy utworzyli własne bojówki zbrojne nazywając je Czerwoną Gwardią. Przez wiele miesięcy ulubionym zajęciem czerwonogwardzistów było polowanie na byłych oficerów lejbgwardyjskich. Po rozwiązaniu rosyjskiej armii w 1918 r. i utworzeniu nowej Armii Czerwonej bolszewicy utrzymali w niej doborowe jednostki Gwardii. Pozostają one także w siłach zbrojnych  dzisiejszej Rosji.

Ostatnia kwestia to jak pisać: Lejbgwardia, Lejb Gwardia czy Lejb-gwardia. To chyba kwestia umowna i ja w tej sprawie umówiłem się sam ze sobą: Lejbgwardia.

Krzysztof Dubiński
Warszawa, 23 stycznia 2015