Jaworze
W Jaworzu jesteśmy tylko przejazdem, pod koniec kwietnia 2015. Parkujemy naprzeciwko dawnego domu sanatoryjnego „Sanitas”. Przed wejściem do parku rzeźba z brązu przedstawiająca siedzącego na ławce założyciela uzdrowiska, Maurycego Jana Nepomucena, hrabiego Saint-Genois d'Anneaucourt. Poprzez drzewa widać pałac, w którym mieści się obecnie zakład wychowawczy. Droga przez park prowadzi do kościoła na wzniesieniu, obok kościoła cmentarz. |
Byłem tydzień w Jaworzu na Śląsku i tam zacząłem Nowe Życie. 3 tyg. już nie palę i nie piję nawet pywa.1–pisze Witkacy 13 marca 1939 do Teodora Białynickiego-Biruli, dyrektora Sanatorium Kolejowego w Chodzieży, na pewno znającego miejsce, w którym przyjaciel po raz kolejny rozpoczynał „Nowe Życie” (w listach Witkacy używał nawet skrótu: „NŻ”). Jaworze, wieś na Śląsku Cieszyńskim, między Białą Krakowską, gdzie Witkacy bywał u Kazimiery i Stanisława Albertich, a Górkami Wielkimi pod Skoczowem, gdzie stał odwiedzany przez niego dwór Kossaków, było znanym od drugiej połowy XIX wieku ośrodkiem wodo-leczniczym. Odpoczywali tam m.in. Wincenty Pol, Aleksander Kotsis, Maria Konopnicka i Jan Karłowicz, a w okresie międzywojennym: Julian i Irena Tuwim, Maria Dąbrowska, Kazimierz Wierzyński, Stanisław Ligoń, Maria Kasprowiczowa, Mira Zimińska, Stefan Kisielewski, Melchior Wańkowicz (w Ziele na kraterze przedstawił reguły obowiązujące w zakładzie kuracyjnym), Zofia Kossak-Szczucka, Gustaw Morcinek, Maria Rodziewiczówna, Ignacy Daszyński i Jan Parandowski (pracował tu nad Dyskiem olimpijskim). W latach 30-tych wybudowali tu swoje wille m.in. piłsudczycy - premier Janusz Jędrzejewicz i wojewoda wołyński, malarz Henryk Jan Józefski oraz doktor Tadeusz Kosibowicz, dyrektor będzińskiego szpitala - jego willa „Zośka” zwana była jaworzańskim Soplicówkiem. 2 M.D. (Maria Dąbrowska), Jaworze, "Tygodnik Ilustrowany" 45/1927, s. 908-910: Maria Dąbrowska, Jaworze, “Kurier Warszawski”, nr 228/1930: Irena Tuwim, Paryż Jaworze, “Wiadomości Literackie”, nr 33, 12.7.1934, s. 21: 1 S.I. Witkiewicz, Dzieła zebrane. [Tom 18:] Listy II (wol. 1). Opracowali i przypisami opatrzyli Tomasz Pawlak oraz Stefan Okołowicz, Janusz Degler. Opieka merytoryczna Janusz Degler, PIW, Warszawa 2014, s. 138 2 Informacje wedle obszernej monografii Jadwigi Roik, Dzieje Jaworza na przestrzeni wieków, Jaworze 2010, dostępnej na stronie internetowej gminy Jaworze:
http://www.jaworze.pl/index.p hp/content,652,653/ (dostęp 15.5.2015) 3 Przypomina o tym Przemysław Pawlak (mail z 31.12.2016), wskazując na teksty: Ludwik Kohutek, Gdy drzewa szubienic wyrosły, 1986, s. 55, oraz artykuł w Gazecie Codziennej z 25 marca 2012 (dostęp 1.1.2017). Zob. też Anna Żakiewicz o autoportrecie Witkacego (uprzednio własność Hanny Boreniokowej), który pojawił się kilka lat temu na aukcji w Berlinie: Ostatni autoportret Witkacego - utracony?, w nrze 2/2012 pisma "Cenne bezcenne utracone" |
Informacja i zdjęcia (2-5) Wojciech Sztaba, 15.5. 2015 | |